Παρέμβαση του ΕΕΤΕ στην Ημερίδα της AICA Platform Project 2019
Παρέμβαση του ΕΕΤΕ στην Ημερίδα της AICA Platform Project 2019
Οι ρόλοι των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων στην Τέχνη σήμερα
Το Επιμελητήριο συμμετείχε στην Ημερίδα, που έγινε στον εκθεσιακό χώρο Νίκος Κεσσανλής της ΑΣΚΤ την Κυριακή 19 Μαΐου 2019, διά της προέδρου του Εύας Μελά. Η ομιλία δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του ΕΕΤΕ.
«Τον Νοέμβριο του 2018, εκπρόσωποι περισσότερων από 30 Εθνικές Ενώσεις καλλιτεχνών και οργανισμών συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων από 23 ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και εκπρόσωποι περιφερειακών και εθνικών πολιτικών οργάνων, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες με αφορμή το Συνέδριο της IAA Ευρώπης.
Στο συνέδριο είχε ενδιαφέρον η παρουσίαση της έρευνας του Studio EY France «Δημιουργία της ανάπτυξης: μέτρηση των πολιτιστικών και δημιουργικών αγορών στην ΕΕ», που ανατέθηκε από τον Ευρωπαϊκό Όμιλο Συλλόγων Συγγραφέων και Συνθετών GESAC το 2014, δείχνει ότι ο μεγαλύτερος τομέας δραστηριότητας στους κλάδους της δημιουργικής και της πολιτιστικής δραστηριότητας σε όλη την Ευρώπη το 2012 ήταν οι εικαστικές τέχνες (127 δισ. ευρώ).
Ακολουθεί η διαφήμιση (€ 93 δις) και η τηλεόραση (€ 90 δις). Οι τρεις αυτοί κλάδοι αντιπροσωπεύουν περισσότερο από τις μισές δημιουργικές και πολιτιστικές βιομηχανίες στην ΕΕ συνολικά. Επιβεβαιώνεται ότι οι εικαστικές τέχνες, είναι κατά τη ΕΕ μια δυναμική και ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανία. Η ανθεκτικότητα της δημιουργικής οικονομίας εκτιμά η έρευνα, ήταν εμφανής κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης:
Με τον όρο Πολιτιστική Βιομηχανία η ΕΕ με συνεχείς οδηγίες ορίζει το πολιτικό, πολιτιστικό και επαγγελματικό περιβάλλον της επαγγελματικής υπόστασης των καλλιτεχνών και ορίζει τις κατευθυντήριες γραμμές με όρους αγοράς, όπου κυριαρχεί η είσοδος των μεγάλων επιχειρήσεων στον τομέα των τεχνών (και των εικαστικών τεχνών).
Ο τομέας εικαστικών τεχνών απασχολεί περισσότερα από 1,2 εκατομμύρια άτομα σε ολόκληρη την ΕΕ. Δημιουργώντας έσοδα πάνω από €127 δις, οι εικαστικές τέχνες αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τέταρτο της δημιουργικής οικονομίας.
Τα μουσεία αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μικρό μέρος του συνολικού κύκλου εργασιών των εικαστικών τεχνών (6,1%) και της απασχόλησης (8,8%), αλλά διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην πρόσβαση στην τέχνη. Το ρεύμα όλων αυτών των χρημάτων δεν επιστρέφει στους καλλιτέχνες, οι οποίοι είναι το πρώτο μέρος της αλυσίδας αξίας.
Τι όρους και προϋποθέσεις χρηματοδότησης θέτει η ΕΕ στην «Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Ατζέντα 2017 – 2028» για συμμετοχή στο πρόγραμμα του 1,8 δις;
1. Το περιεχόμενο των δράσεων να συνάδει με το στρατηγικό στόχο της ΕΕ να τονώσει το «αίσθημα του Ανήκειν στην ΕΕ».
2. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν μόνο: ΜΚΟ, ΑΜΚΕ, Πολιτιστικά Ιδρύματα, Εταιρείες Πολιτισμού, Εποπτευόμενοι φορείς του Δημοσίου, ΝΠΙΔ, ΚΟΙΝΣΕΠ.
3. Δεν έχουν δικαιώματα συμμετοχής στο Πρόγραμμα τα Φυσικά Πρόσωπα της τέχνης, δηλαδή οι καλλιτέχνες.
Συνεπώς, έχουμε την αναγκαστική στροφή προς την «επιχειρηματικότητα», με απώτερο στόχο βέβαια, την κερδοφορία του μεγάλου κεφαλαίου που «επενδύει» στην Τέχνη, καθορίζοντας εν τέλει όχι μόνο τη διακίνησή της, αλλά και το ίδιο το περιεχόμενό της.
- Το ΕΕΤΕ διαπιστώνει ότι όλες οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα, αντιμετωπίζουν τις τέχνες μονοσήμαντα, στηρίζοντας την εμπορευματοποίηση της τέχνης μέσω χρηματοδότησης Ιδρυμάτων Πολιτισμού (βλέπε Ίδρυμα Νιάρχου, Ίδρυμα Ωνάση, Οργανισμός ΝΕΟΝ, και δεκάδες ΜΚΟ).
- Δεν πάνε πίσω οι Δήμοι και οι Περιφέρειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Δήμος Ελευσίνας με το πρόγραμμα των 21 εκ ευρώ για την Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2021, όπου όλα τα δρώμενα ανατέθηκαν σε ΜΚΟ της Ελλάδας και του Εξωτερικού
- Εκατοντάδες άλλα παραδείγματα μπορούμε να καταθέσουμε όπου κράτος, Περιφέρειες, Δήμοι, αξιοποιούνται για να ενισχύσουν την κερδοφορία των ιδιωτικών επιχειρήσεων δια μέσου των εικαστικών τεχνών.
Είναι σημαντικό να δούμε την ισχυρή σχέση που έχει αναπτύξει το ίδρυμα ACΤION CULTURE EUROPE (ίδρυμα της ΕΕ, που θα διαχειριστεί το 1,8 δις της Πολιτιστικής Ευρωπαϊκής Ατζέντας της Ευρώπης 2017 - 2028, Στο ίδρυμα αυτό είναι μέλη πάνω από 3.000 ΜΚΟ, ΑΜΚΕ, Πολιτιστικά Ιδρύματα και φορείς, ακόμη και φυσικά πρόσωπα.
Ο θεσμοθετημένος ρόλος της, διατυπώνεται με σαφήνεια στην απόφαση της Ευρωπαϊκής Ατζέντας της Ευρώπης 2017-2028. Η φιλοδοξία αυτή επιβεβαιώθηκε στη σύνοδο των ηγετών που πραγματοποιήθηκε στο Γκέτεμποργκ τον Νοέμβριο του 2017 καθώς και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2017
Η ACΤION CULTURE EUROPE στην ουσία είναι εκείνη που θα διαμορφώσει τα επιμέρους προγράμματα και στην πράξη θα εναρμονίσει σύμφωνα με τις ανάγκες του προγράμματος, ό,τι απορρέει από την προτεινόμενη οδηγία, σε θέματα πολιτιστικού περιεχομένου, (τόνωση του αισθήματος του «ανήκειν στην ΕΕ» διά μέσου: της κινητικότητας, των ανταλλαγών καλλιτεχνών, των αμοιβών, των αναπαραγωγών έργων, των ψηφιακών πλατφορμών, των εφαρμογών ψηφιακής πολιτιστικής δημιουργίας και διάχυσης του έργου, διαμορφώνοντας το επιχειρηματικό περιβάλλον για εκμετάλλευση των πνευματικών δικαιωμάτων, του λεγόμενου Δημόσιου Πολιτιστικού Αποτυπώματος και βεβαίως ό, τι προκύπτει από έργα σύγχρονων δημιουργών).
Η ACΤION CULTURE EUROPE θα αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των ΥΠΠΟΑ προγραμμάτων, των εθνικών προγραμμάτων και των εν εξελίξει όπως, το, «Δημιουργική Ευρώπη» και το «Ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά», το οποίο συνδέεται με προγράμματα πολιτιστικών δράσεων (μουσείων, εικαστικών εκθέσεων, σε αρχαιολογικούς χώρος, με μουσική, θέατρο, χορό, κλπ) με απώτερο σκοπό την προλείανση ιδιωτικοποίησης του περιεχομένου των μουσείων (αναπαραγωγές έργων, εκθέσεις, ψηφιοποίησης των έργων, διάθεσή τους με αναπαραγωγή ή χρήση από το διαδίκτυο).
Αυτό σημαίνει, εκχώρηση, εκμετάλλευση της εικαστικής παραγωγής των εικαστικών και των πνευματικών δικαιωμάτων τους αλλά και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Εδώ έχουμε ένα ακραίο, αλλά επίκαιρο παράδειγμα στο πως και για ποιους δουλεύει η ΕΕ και κατ επέκταση οι κυβερνήσεις που υλοποιούν Ευρωπαϊκές αποφάσεις. [....]
Η πολιτική του ΥΠΠΟΑ στην περίπτωση των πνευματικών δικαιωμάτων (ν. 2017), του MOMUS, του νέου οργανισμού για το βιβλίο και του ΑΚΡΟΠΟΛ, ως βασικό κορμό έχουν:
1. Την ενίσχυση της επιχειρηματικής δράσης στον χώρο της Τέχνης.
2. Την απαξίωση συλλογικά των δημιουργών στις διοικήσεις των νέων οργανισμών.
3. Την παρουσία του ακαθόριστου όρου «προσωπικότητες» ή ιδιωτικών φορέων στα όργανα λήψης αποφάσεων. [....]
Τα σημαντικότερα προβλήματα που μαστίζουν το χώρο της δημιουργίας
1. Άλυτο συνταξιοδοτικό-ασφαλιστικό, ελάχιστες οι συντάξεις του ΥΠΠΟΑ.
2. Απάνθρωπη Φορολογία: 26% ΦΚΕ από το 1ο ευρώ, 24%, ΦΠΑ, προκαταβολή φόρου 100%, φόρος επιτηδεύματος, φόρος αλληλεγγύης κλπ έμμεσοι φόροι.
3. Με το Ν . 4412/16, κατάργηση στην ουσία των διαγωνισμών, κατάταξη της τέχνης στις εμπορικές προμήθειες με κορύφωση τα pos, έμμεση κατάργηση της υποχρέωσης του δημοσίου να προμηθεύεται έργα μόνο από καλλιτέχνες και όχι από εμπόρους και μεσάζοντες.
4. Απαξίωση των καλλιτεχνών και της τέχνης στην εκπαίδευση (αναθέσεις, αναπληρωτές, μείωση ωρών της καλλιτεχνικής διδασκαλίας στην εκπαίδευση) 5. Απαξίωση των καλλιτεχνών και της τέχνης στη σχέση της με το κράτος (χρηματοδοτήσεις, ν. 4412/16, τέχνη στο δημόσιο χώρο, μη εφαρμογή του νόμου 1% κλπ).
Παράλληλα αναφέρουμε:
• Τη δυσκολία για εύρεση εκθεσιακών χώρων όταν όλοι ζητούν πολύ υψηλά ενοίκια από τους καλλιτέχνες και το ΕΕΤΕ.
• Τη δυσκολία να βρεθεί χώρος για το Μουσείο Ελληνικής Χαρακτικής που δημιουργεί το ΕΕΤΕ.
• Την άρνηση έκθεσης του ΕΕΤΕ κατ’ επανάληψη από το ΕΜΣΤ [...]
Προτάσεις του ΕΕΤΕ για την αποτελεσματικότερη προώθηση της σύγχρονης ελληνικής τέχνης
1. Στα όργανα χάραξης κρατικής εικαστικής πολιτικής να μετέχουν εκπρόσωποι συλλογικά των εικαστικών και συλλογικών και επιστημονικών φορέων, και να αποκλείονται να υπάρχουν σε αυτά ιδιώτες, έμποροι και μεσάζοντες και γενικώς παράγοντες του εμπορίου της τέχνης…
2. Οικονομική ενίσχυση του ΕΕΤΕ για να στηρίξει την ελεύθερη εκθεσιακή δραστηριότητα των καλλιτεχνών και γενικότερα την ανάπτυξη των εικαστικών τεχνών σύμφωνα με το νόμο του.
3. Ελεύθερη πρόσβαση για το λαό ή με χαμηλό εισιτήριο σε μουσεία, θέατρα, συναυλιακούς χώρους κλπ.
Διεκδικούμε την αναγνώριση της υπόστασης του εικαστικού καλλιτέχνη από όλους τους Δημόσιους Οργανισμούς προώθηση των βασικών αιτημάτων του κλάδου μας.
1. Να δοθεί λύση στο Συνταξιοδοτικό - Ασφαλιστικό των καλλιτεχνών.
2. Να αλλάξει ο νόμος για τις συντάξεις καλλιτεχνών - λογοτεχνών του ΥΠΠΟ.
3. Να εφαρμοστεί άμεσα ο νόμος του 1% για τα δημόσια κτίρια, για τους καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς και τα δημόσια καλλιτεχνικά έργα.
4. Να εξαιρεθούν τα καλλιτεχνικά έργα από τον νόμο 4412/2016 που στην ουσία τα απαξιώνει.
5. Διεκδικούμε λύση στο πρόβλημα έλλειψης εκθεσιακών χώρων ιδιαίτερα για τους νέους. Διεκδικούμε την παραχώρηση κτιρίου (κτιρίων) στο ΕΕΤΕ για εκθεσιακούς χώρους και «Ανοιχτά Εργαστήρια».
6. Διεκδικούμε καλλιτεχνική Παιδεία και η Αισθητική Αγωγή σε όλο τον κορμό της εκπαίδευσης και τα καλλιτεχνικά μαθήματα να χαρακτηριστούν εργαστηριακά και να διδάσκονται από καλλιτέχνες.
7. Να αλλάξει το φορολογικό καθεστώς των καλλιτεχνών και να μην θεωρούνται «επιτηδευματίες».
Τα έργα τέχνης δεν «πωλούνται». Οι καλλιτέχνες παρέχουν πάντα «υπηρεσίες». Τα καλλιτεχνικά έργα παραχωρούνται για χρήση με τη διακίνηση και στο τέλος μένουν στην κοινωνία. Άλλωστε, τα μουσεία σε όλο τον κόσμο, είναι γεμάτα από έργα που ίσως κάποτε πουλήθηκαν και τώρα αυτά τα έργα τέχνης, αποτελούν πνευματικό πλούτο της ανθρωπότητας.
Το πρόβλημα με τα pos και γενικότερα με την κυβερνητική πολιτική στα εικαστικά, εν τέλει είναι ότι κατακυρώνεται η αντίληψη ότι η τέχνη είναι εμπόρευμα, «επιτήδευμα» και όχι πνευματική δημιουργία, κοινωνικό αγαθό.
Το ΕΕΤΕ έχει πολλές φορές καταθέσει προτάσεις νόμου:
1. Για το ασφαλιστικό και το συνταξιοδοτικό των καλλιτεχνών.
2. Για τα δημόσια έργα τέχνης και τους διαγωνισμούς, για τις δωρεές κλπ.
3. Για κυρώσεις σε περίπτωση μη εφαρμογής του νόμου για το 1% για την Τέχνη στο δημόσιο χώρο.
4. Για την ίδρυση Μουσείου Χαρακτικής.
Καμία πρόταση δεν συζητήθηκε και κανένα θέμα μας δεν προωθήθηκε από το ΥΠΠΟΑ και τα συναρμόδια υπουργεία, παρά τις πιέσεις μας.
Αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι, χρειάζεται ένας άλλος δρόμος ανάπτυξης, που μέτρο της προόδου θα έχει τη γενική ευημερία της κοινωνίας –και όχι μιας μικρής μερίδας της– ώστε να μπορεί «ελεύθερα» ο λαός να απολαμβάνει την καλλιτεχνική δημιουργία και για να μπορούν οι καλλιτέχνες ανεμπόδιστα να δημιουργούν και να μην συνθλίβεται η ζωή τους και η τέχνη τους από τα προβλήματα της επιβίωσης. Η τέχνη θα πρέπει να αποδεσμευτεί από τα συμφέροντα των μεγάλων, μονοπωλιακών επιχειρήσεων και το έργο τέχνης να βρίσκει τον προορισμό του χωρίς μεσάζοντες. Σε αυτή την αναγκαιότητα όλοι πρέπει να πάρουμε θέση.